การปีนผา (Rock Climbing) และ โบลเดอริง (Bouldering) หรือการปีนผาจำลอง เป็นกีฬาที่กำลังได้รับความนิยมเพิ่มขึ้น เนื่องจากเป็นกีฬาที่ต้องใช้ทั้ง สมาธิ พละกำลัง ความยืดหยุ่น และการวางแผนอย่างรอบคอบในแต่ละรูทที่ปีน อีกทั้งยังท้าทายการทำงานของกล้ามเนื้อและข้อต่อหลายส่วน โดยเฉพาะ มือ นิ้ว แขน รวมถึงกล้ามเนื้อแกนกลางและสะโพก ซึ่งต้องรับแรงดึงสูงจากการเกาะยึด ทรงตัว และเคลื่อนไหวอย่างต่อเนื่อง

หนึ่งในอาการบาดเจ็บที่พบบ่อยและส่งผลต่อประสิทธิภาพการปีนผา คือ Climber’s Finger หรือ Pulley Injury ซึ่งเกิดจากการบาดเจ็บของเส้นเอ็นงอนิ้วมือ (flexor tendon) หรือปลอกหุ้มข้อเอ็นนิ้วมือ (pulley) จากรายงานการศึกษาพบว่าอุบัติการณ์ของการเกิดการบาดเจ็บนี้มักพบในนักปีนผาสูงถึง 20.2% หรือประมาณ 1 ใน 5 คน ทำให้มีความสำคัญและจำเป็นที่ควรทำความเข้าใจเพื่อการป้องกันการบาดเจ็บและดูแลเบื้องต้นได้อย่างถูกต้อง (1)

รูปที่ 1 แสดงภาพปลอกหุ้มเอ็นตำแหน่งต่างๆ และตำแหน่งเอ็นมือจับและปลอกหุ้มเอ็นขณะปีนผา

รูปที่ 1 แสดงภาพปลอกหุ้มเอ็นตำแหน่งต่างๆ และตำแหน่งเอ็นมือจับและปลอกหุ้มเอ็นขณะปีนผา

กายวิภาคและพยาธิสภาพ

นิ้วมือ ประกอบด้วย เส้นเอ็นงอนิ้วมือ (flexor tendons) ที่ทำหน้าที่ในการงอนิ้ว และถูกยึดให้ชิดกับกระดูกนิ้วมือโดยปลอกหุ้มเอ็น (pulley system) ซึ่งปลอกหุ้มเอ็นนี้ทำงานเหมือนเป็นสายรัด ป้องกันไม่ให้เส้นเอ็นลอยออกจากแนวกระดูกนิ้วมือ โดย pulley ที่พบบาดเจ็บบ่อยที่สุดคือตำแหน่งที่ชื่อ A2 และ A4 เนื่องจากเป็นบริเวณที่ได้รับแรงสูงสุดขณะปีน (2)

นอกจากนี้ เมื่อใช้ท่า crimp grip ในการปีนผา (ลักษณะงอนิ้วข้อกลาง >90° และล็อกข้อนิ้วปลาย) จะทำให้เกิดแรงดึงสูงบน pulley จนอาจทำให้เกิดการบาดเจ็บ (strain) หรือฉีกขาดบางส่วน และหากแรงดึงนี้สูงเกินขีดจำกัดของความแข็งแรงของเส้นเอ็นงอนิ้วมืออาจส่งผลให้เกิดการฉีดขาดทั้ง pulley ได้ (pulley rupture) ทำให้เส้นเอ็นหลุดลอยออกจากแนวกระดูก และเกิดภาวะ bowstringing ขึ้นได้ (ดังรูปที่ 2) ซึ่งภาวะนี้สามารถพบได้บ่อยในนักปีนระดับแข่งขัน (3)

รูปที่ 2 แสดงภาพปลอกหุ้มเอ็นในแต่ส่วนและภาวะ bowstringing

รูปที่ 2 แสดงภาพปลอกหุ้มเอ็นในแต่ส่วนและภาวะ bowstringing

การบาดเจ็บ pulley สามารถแบ่งได้เป็น 4 เกรด ดังนี้ (1,3)

เกรด 1 - pulley เกิดการ sprain แต่ไม่มีการฉีกขาด ทำให้เกิดอาการปวดเฉพาะจุดเวลาบีบหรือออกแรง

เกรด 2 - มีการฉีกขาด สมบูรณ์ (complete rupture) ของ pulley A4 หรือ ฉีกขาดบางส่วน (partial rupture) ของ pulley A2 หรือ A3 มักมีอาการ ปวด, บวมเล็กน้อย, กดเจ็บ, อาจมีเสียง pop บางกรณี

เกรด 3 - มีการฉีกขาด สมบูรณ์ (complete rupture) ของ pulley A2 หรือ A3 มักมีอาการปวดมาก อาจเกิด bowstringing และมักได้ยินเสียง pop ขณะบาดเจ็บ

เกรด 4 - มีการฉีกขาดหลายตำแหน่งพร้อมกัน  หรือมีการฉีกขาดของ pulley A2 หรือ A3 ร่วมกับบาดเจ็บของ กล้ามเนื้อนิ้วมือ (lumbrical muscles)  หรือ เส้นเอ็นอื่น ๆ มักมีอาการบวมชัด มี bowstringing และเคลื่อนไหวนิ้วลำบาก

ดังนั้น หากเริ่มมีอาการอย่างใดอย่างหนึ่งข้างต้น เช่น ปวดเฉพาะจุด บวม กดเจ็บ หรือมีเสียง pop ควรหยุดใช้งานทันทีเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการเสียหายของเนื้อเยื่อเพิ่มเติม หากฝืนใช้งานต่ออาจทำให้เนื้อเยื่อเกิดบาดเจ็บมากขึ้นและอาจทำให้ต้องใช้เวลาในการรักษาฟื้นฟูนานขึ้นอีกด้วย (4)

การดูแลตัวเองเบื้องต้น

หากสงสัยว่ามีอาการ Climber’s Finger ระยะแรก หรือหากมีอาการข้างต้นเกิดขึ้นที่บริเวณนิ้วมือ สามารถดูแลตัวเองเบื้องต้นได้ดังนี้

  • พักการใช้งาน (rest): หลีกเลี่ยงการปีนและกิจกรรมที่ต้องใช้นิ้วออกแรง
  • ประคบเย็น (ice): 15–20 นาที วันละ 3–4 ครั้ง ในช่วง 48 ชั่วโมงแรก
  • การพันรัด (compression): ใช้ elastic bandage หรือ tape พันบริเวณที่ปวดหรือบวมเพื่อลดบวม และช่วย support
  • ยกสูง (elevation): ยกมือให้สูงกว่าระดับหัวใจเพื่อลดการคั่งของเลือดในกรณีที่มีอาการบวม

โดยวิธี RICE protocol นี้จะเหมาะสำหรับการบาดเจ็บระดับเกรด 1–2 และช่วยลดอาการบวมและปวดในระยะเริ่มต้น หากมีอาการบาดเจ็บมากและยังไม่ดีขึ้นใน 3-5 วัน ควรไปพบแพทย์ หรือ นักกายภาพบำบัดเพื่อเข้ารับการรักษาที่เหมาะสมต่อไป

แนวทางการรักษาทางการแพทย์และกายภาพบำบัด

  1. การรักษาแบบไม่ใช้การผ่าตัด (Conservative / Non-Surgical Treatment)

การรักษาแบบอนุรักษ์นิยมใช้ในกรณีบาดเจ็บ ระดับ เกรด 1–2 หรือมีการฉีกขาดบางส่วน (partial tear) ของ pulley ซึ่งเป็นวิธีแรกที่แนะนำก่อนพิจารณาการผ่าตัด ประกอบด้วย

  • Splinting หรือ Taping

ช่วยจำกัดการเคลื่อนไหวของนิ้ว ลดแรงดึงบน pulley และเพิ่มความมั่นคงในระหว่างการฟื้นฟู (5)

  • กายภาพบำบัด

ใช้ทั้ง เครื่องมือเพื่อลดการอักเสบ เช่น Ultrasound Therapy, Laser Therapy, และการทำ exercise-based rehab เพื่อฟื้นฟูความแข็งแรงและการทำงานของนิ้ว

จากการศึกษาในนักปีนผา 21 คนที่มี pulley rupture ระดับ เกรด 2–4 พบว่า หลังการรักษาแบบ non-surgical และติดตามผลการรักษาเฉลี่ย 3.5 ปี นักปีนทุกคนสามารถกลับไปปีนผาได้ในระดับเดิมภายใน 1 ปี และแรงจับนิ้วมือ (finger strength) ของมือที่บาดเจ็บไม่มีความแตกต่างจากมืออีกข้างที่ปกติ (6)

  1. การรักษาแบบผ่าตัด (Surgical treatment)

การผ่าตัดรักษา (surgical repair) มักใช้ในกรณีที่บาดเจ็บ รุนแรง หรือ ซับซ้อน ได้แก่ ในระดับเกรด 3-4 (1)

  • Pulley Reconstruction: ใช้เนื้อเยื่อเอ็นของกล้ามเนื้ออื่น (เช่น กล้ามเนื้อ palmaris longus หรือใช้เนื้อเยื่อเทียม) สร้าง pulley ใหม่เพื่อคงการทำงานของ flexor tendon
  • Direct Repair: ถ้าเนื้อเยื่อยังสมบูรณ์ จะเย็บซ่อม pulley เดิมให้กลับที่
  • หลังผ่าตัด มักใส่ Thermoplastic Ring หรือ pulley protection splint เพื่อป้องกันการลอยของเอ็น (bowstringing)

จากงานวิจัยพบว่า หลังผ่าตัดฟื้นฟูร่วมกับโปรแกรม functional therapy ผู้ป่วยส่วนใหญ่สามารถกลับไปปีนในระดับเดิมได้ภายใน 3–6 เดือน และมีอัตราการกลับมาบาดเจ็บซ้ำน้อย (2,6)

การป้องกันการบาดเจ็บซ้ำ

  • เตรียมร่างกายก่อนปีน : การทำ dynamic finger stretches หรือยืดกล้ามเนื้อรอบข้อมือ แขน และบ่าสะบัก ก่อนเริ่มเล่น
  • เพิ่มแรงทีละน้อย : ไม่เร่งเพิ่มการรับน้ำหนักจากนิ้วมือมากจนเกินไป ไม่เพิ่มจำนวนครั้งที่เล่นต่อเนื่องกันในทันที
  • ฝึกความแข็งแรงของนิ้วมือ: ใช้ grip trainer หรือ Theraband เพื่อเพิ่มความทนทาน
  • ใช้เทคนิคการจับที่ถูกต้อง: ลดการใช้ full crimp บ่อย ๆ และสลับเป็น half crimp หรือ open-hand
  • สังเกตอาการผิดปกติ: หากเริ่มมีอาการปวด ควรหยุดพักทันทีเพื่อป้องกันการบาดเจ็บซ้ำ
รูปที่ 3 แสดงภาพวิธีการจับแต่ละรูปแบบ

รูปที่ 3 แสดงภาพวิธีการจับแต่ละรูปแบบ

สรุป

Climber’s Finger หรือ Pulley Injury เป็นการบาดเจ็บที่พบได้บ่อยในนักปีนผา เนื่องจากกลไกการจับและดึงที่นิ้วมือซ้ำซ้อนและใช้แรงสูง หากไม่ได้รับการดูแลตั้งแต่เนิ่น ๆ อาจพัฒนาไปสู่การฉีกขาดรุนแรงที่ต้องใช้เวลาฟื้นตัวนาน ดังนั้น การเข้าใจโครงสร้างทางกายวิภาคศาสตร์ (anatomy), พยาธิสภาพ, สังเกตอาการ, แนวทางดูแลตนเอง รวมถึงการรักษาและการป้องกันที่ถูกต้อง จึงเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้นักปีนสามารถกลับไปทำกิจกรรมได้อย่างปลอดภัยและยั่งยืน

   เรียบเรียงโดย กภ.ดุสิตา วงศ์สง่าศรี

เอกสารอ้างอิง

  1. Schöffl V, Hochholzer T, Winkelmann HP, Strecker W. Pulley injuries in rock climbers. Wilderness Environ Med. 2003;14(2):94-100.

  2. Artiaco M, Pellegrino M, Biondi A, Briguglio M, Ghezzi R, Pajardi G. Flexor tendon pulley injuries: a systematic review. J Hand Surg Eur. 2022;47(7):777-785.

  3. Miro P, Vizcaya J, Schöffl V. Finger flexor pulley system injuries are the most common overuse injury in rock climbers. Wilderness Environ Med. 2021;32(2):135-143.

  4. Schöffl V, Morrison A, Schwarz U, Schöffl I, Küpper T. Tendon injuries in the hands in rock climbers: epidemiology, anatomy, biomechanics and treatment. Muscles Ligaments Tendons J. 2020;10(3):373-382.

  5. Larsson L, Schöffl V, Andersson K, Carlsson H, Stålman A, Gärdsell G, et al. To tape or not to tape: annular ligament (pulley) injuries in rock climbing. BMC Sports Sci Med Rehabil. 2022;14(1):95.

  6. Schöffl VR, Küpper T, Strecker W, Schöffl I. Strength measurement and clinical outcome after conservatively treated pulley ruptures in climbers. Med Sci Sports Exerc. 2006;38(2):287-290.